Adem GÜNEŞ

Mersin Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) Ekim Ayı göstergelerine göre, Mersin Serbest Bölgesi’nde yaratılan istihdam 2020’nin Ekim ayı sonuna göre yüzde 11’lik azalışla 9 bin 603 kişiye; faaliyet gösteren firma sayısı ise yüzde 3'lük azalışla 405’e geriledi. Bölgedeki istihdamda son yedi aydır; firma sayısında ise beş aydır azalış eğilimi devam etti. Firmaların faaliyet ruhsatları özellikle “üretim” faaliyet konusundaki azalışın etkisiyle 2020’nin Ekim ayı sonuna göre yüzde 1,2’lik azalışla 636’ya geriledi. Ocak-Ekim 2021’de bölgedeki yatırım harcamalarının yüzde 17’lik artışla 30,7 milyon dolara yükselmesinde; Türkiye’den Bölgeye yapılan “sarf malzeme” ile “yatırım ve tesis” yatırımları etkili oldu. Yıllık bazda güçlü artış eğilimi devam eden Bölgenin ticaret hacmi 2020’nin Ekim ayına göre yüzde 46’lık; aylık bazda ise yüzde 14’lük artışla yaklaşık 309 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aylık bazdaki artışta “gıda sanayi mamulleri” ile “demir-çelik sanayi mamulleri” ihracatı etkili oldu. Bölgenin ticaret hacmi 2020’nin Ocak-Ekim dönemine göre yüzde 35’lik artışla 2,7 milyar dolara yükseldi. Söz konusu gelişmede “ara malı”; sektörel bazda ise “işlenmiş petrol ürünleri” haricinde “gıda sanayi ürünleri” ve “kimya sanayi mamulleri” ithalat ve ihracatı ile “dokumaya elverişli işlem görmüş elyaflar” ithalatı etkili oldu. Ülke gruplarına göre Türkiye ve Avrupa ülkeleri ithalat ve ihracatı ticaret hacmindeki gelişmelere katkı sağladı.

KURULAN ŞİRKET SAYISI ARTTI

Mersin’de kurulan şirket ve kooperatif sayısı 2021’in Ocak-Ekim döneminde yüzde 13’lük artışla 2 bin 235’e; tasfiye halindekiler ise yüzde 6’lık artışla 249’a yükseldi. Tasfiye halindeki şirket ve kooperatif sayısında 2021’in Mayıs, kurulanlarda ise Haziran ayından itibaren Ağustos ayı sonuna kadar geçen yılın altındaki seyir; Eylül’de yerini artışa bıraktı. 2021’in Ekim ayında kurulan şirket ve kooperatif sayısı yıllık bazda azalışa geçerken; tasfiye halinde olanlarda ise artış devam etti. İlimizde kurulan ticaret unvanlı işyeri sayısı ise 2020’nin on aylık dönemine göre yüzde 23’lük azalışla 340’a geriledi. Belirtilen dönemde Türkiye genelinde kurulan şirket ve kooperatif sayısı ile Mersin yüzde 2,5'lik payla 7.; ticari unvanlı işyeri sayısı ile yüzde 1,5'lik payla 13.; tasfiye halindeki şirket ve kooperatif sayısı ile yüzde 1,8’lik payla 8.sırada yer aldı. İl genelinde kapanan şirket ve kooperatif sayısında 2020’nin Ocak-Ekim dönemine göre yüzde 13’lük azalış; ticaret unvanlı işyeri sayısında ise yüzde 49’luk artış kaydedildi. 2021’in önceki aylarının aksine kapanan şirket ve kooperatif sayısı Ekim’de yıllık bazda azalışa geçti. Türkiye genelinde kapanan şirket ve kooperatif sayısı ile Mersin yüzde 1,7'lik payla 9.; ticari unvanlı işyeri sayısı ile yüzde 1,7'lik payla 10. sırada yer aldı. 2021’in Ocak-Ekim döneminde Mersin’de kurulan yabancı sermayeli şirket sayısı yüzde 40’lık hızlı artışla 363’e yükseldi. Belirtilen dönemde Türkiye genelinde kurulan yabancı sermayeli şirket sayısı ile Mersin; yüzde 3,3'lük payla 5. sırada yer aldı. 2021 yılı Ekim ayı sonu itibariyle 20.105’i faal olmak üzere MTSO’ya kayıtlı üye sayısı 28 bin 53 seviyesinde gerçekleşti. Kayıtlı üyelerin yüzde 73’ü limited şirket; yüzde 16’sı ticari unvanlı işyeri; yüzde 10’u ise anonim şirketlerden oluştu.

DOĞALGAZ VE ENERJİ TÜKETİMİ ARTTI

Öte yandan 2021’in Ocak-Eylül döneminde Mersin’de enerji tüketiminde yüzde 5’lik artış kaydedildi. Artış hızında geçen yıla göre yavaşlamada sanayi sektörü etkili oldu. Üretimdeki gelişmelerin izlendiği sanayi sektöründe enerji tüketimi 2021’in üçüncü çeyreğinde ilk iki çeyrekliğin üzerinde gerçekleşti. Belirtilen sektörün enerji tüketiminde Eylül 2021’de yıllık yüzde 7’lik artış; aylık bazda ise yüzde 5’lik azalış kaydedildi. Ticarethanelerce tüketilen enerji miktarında 2021’in Haziran ayından itibaren gözlenen hızlı artış eğilimi Eylül’de yerini yüzde 14’lük azalışa bırakırken; yıllık bazda ise yatay seyirde kaldı. 2021 Ocak-Eylül döneminde Mersin’de doğalgaz tüketiminin yüzde 22’lik artışla 661 milyon sm³’e yükselmesinde geçen yılın üzerinde seyir izleyen sanayi sektörü belirleyici oldu. Eylül 2021’de sanayi sektörü doğalgaz tüketimi yıllık yüzde 8; aylık bazda ise yüzde 16’lık artışla 2021’in en yüksek seviyesinde gerçekleşti. Mersin’in doğalgaz abone sayısında 2020’nin dokuz aylık dönemine göre yüzde 14’lük; serbest tüketici sayısında ise yüzde 6’lık artış kaydedildi. Mersin-Tarsus Organize Sanayi Bölgesi enerji tüketimi 2020’nin Ocak-Ekim dönemine göre yüzde 14’lük artışla 479 milyon 735 bin 327 kWh’a; doğalgaz tüketimi ise yüzde 13’lük artışla 168 milyon 848 bin 952 sm³’e yükseldi. Bölgenin enerji tüketiminin yıllık bazda artış hızı 2021’in önceki aylarına göre yavaşlayarak Ekim’de yüzde 5 seviyesinde gerçekleşti. Aylık bazda ise Bölgenin enerji tüketimi yüzde 5 daraldı.

PROTESTO EDİLEN ÇEK VE SENET TUTARINDA AZALMA VAR

Yine Mersin’de 2 bin ve üzeri tutarında protesto edilen senet sayısı 2020’nin Ocak-Ekim dönemine göre yüzde 24'lük azalışla 5 bin 518’e gerilerken; senet tutarı ise yüzde 36’lık artışla 150 milyon TL’ye yükseldi. Tutar bazında 2020’nin on aylık dönemindeki azalışın yerini artışa bırakmasında geçen yılki düşük seyir kaynaklı baz etkisiyle 2021’in Mayıs-Ekim dönemi etkili oldu. Protesto edilen senet tutarında Ekim 2021’de yıllık yüzde 183’lük; aylık bazda ise yüzde 38’lik artış kaydedildi. 2021’in Ocak-Ekim döneminde Mersin protesto edilen senet adedine göre Türkiye genelinde iller arasında yüzde 1,6’lık payla 15.; tutarına göre yüzde 1,5’lik payla 10.sırada yer aldı. Yine 2021 yılı Ocak-Ekim döneminde Mersin’de karşılıksız işlemi yapılan çek sayısı yüzde 43’lük azalışla 2 bin 160’a; çek tutarı ise yüzde 17’lik azalışla 173 milyon TL’ye geriledi. Belirtilen dönemde karşılıksız çeklerde adet ve tutar bazında azalış Türkiye genelinde olduğu gibi İlimizde de geçen yıla göre hız kesti. Tutar bazında söz konusu hız kaybında 2021’in Haziran ayından itibaren gözlenen artış trendi etkili oldu. İbraz edilen çekler içerisinde karşılıksız çeklerin payı adet bazında geçen yıla kıyasla 0,7 puanlık azalışla yüzde 0,8’e; tutar bazında ise 0,6 puanlık azalışla yüzde 0,9’a geriledi.

MERSİN VERGİ TOPLAMADA 7. SIRADA

Mersin’de bütçe harcamaları 2020 Ocak-Ekim dönemine göre yüzde 15’lik artışla 9,6 milyar TL’ye; bütçe gelirleri tahsilatı ise yüzde 41’lik artışla yaklaşık 22 milyar TL olarak gerçekleşti. Bütçe gelirlerinin harcamalardan daha hızlı artmasıyla; bütçe dengesi geçen yılın on aylık dönemine göre yüzde 72 genişleyerek 12,3 milyar TL’ye ulaştı. “İthalde alınan KDV” gelirleri öncülüğünde 2020’nin üzerinde seyir izleyen bütçe gelirleri Ekim’de yıllık yüzde 43’lük artışla 2,5 milyar TL olarak gerçekleşti. Bütçe gelirleri aylık bazda ise yatay seyirde kaldı. Yılın on aylık döneminde alkollü içkilerden alınan ÖTV gelirleri ile “gelir vergisi” gelirlerdeki artışa katkı sağlayan diğer vergi kalemleri oldu. Bütçe harcamalarında 2020’nin Ocak-Ekim dönemine göre artışta başta “personel giderleri” olmak üzere “sosyal güvenlik kurumu ödemeleri” ile “mal ve hizmet alımları” öne çıktı. Genel bütçe vergi gelirlerinin tahakkuk ve tahsilatının illere göre dağılımında; Mersin toplam tahsilat içinde sahip olduğu yüzde 1,99'luk payla 6., net vergi gelirlerine* göre ise 7. sırada yer aldı. Yine Mersin’de teşviğe bağlanan belge sayısı 2020 yılı Ocak-Ekim dönemine göre değişim göstermeyerek 213; sabit yatırım tutarı ise yüzde 61’lik artışla yaklaşık 4 milyar TL olarak gerçekleşti. Nisan 2021’de teşviğe bağlanan 1 adet yüksek tutarlı yatırım tutarı hariç tutulduğunda; teşvikli yatırımlara öngörülen sabit yatırım tutarı 2020’nin on aylık dönemine göre yüzde 33 azaldı. Aynı dönemde yatırımlara öngörülen istihdam ise yüzde 44’lük artışla 4 bin 254 kişiye yükseldi. 2021’in Ocak-Ekim döneminde Mersin’de düzenlenen yatırım teşvik belgesinin 200’ü yerli, 13’ü yabancı sermayeli  rmalar tarafından alınırken; yatırımların yüzde 73’ü komple yeni yatırım; yüzde 17’si tevsi; yüzde 10’u modernizasyon, yenileme gibi diğer yatırımlardan oluştu. Belirtilen dönemde İlimizde teşviğe bağlanan komple yeni yatırımlar geçen yılın altında kalırken; tevsi ve diğer yatırımlar geçen yılın üzerinde gerçekleşti. Bölgesel destek sınıfı kapsamında yatırım teşvikli belge sayısında 2020’nin Ocak-Ekim dönemine göre yüzde 7’lik; bir adet yüksek tutarlı yatırım haricinde sabit yatırım tutarına göre yüzde 19’luk azalış kaydedildi. Belirtilen dönemde belge sayısı azalışında tarım; öngörülen sabit yatırım tutarı artışında ise imalat sektörü belirleyici oldu. Genel yatırımlarda belge sayısında geçen yılın on aylık dönemine göre hizmetler ve imalat sektörleri kaynaklı yüzde 25’lik artış; öngörülen sabit yatırım tutarında ise enerji sektörü kaynaklı yüzde 55’lik azalış kaydedildi. Yılın on ayında İlimizde öncelikli ve stratejik ölçekli yatırım destek sınıfında yatırım teşviğe bağlanmadı. Bölgesel destek sınıfına göre 3. Bölgede yer alan 16 il arasında bulunan Mersin; teşvikli yatırımlarda belge sayısına göre yüzde 16’lık; projelere öngörülen yatırım tutarına göre yüzde 14’lük payla 3.sırada yer aldı.